اندیکاتورها (Indicator) و اسیلاتورها (Oscillator) ابزارهایی برای تحلیل تکنیکال نمودارهای قیمت هستند. اندیکاتورها با اِعمال قواعدی مشخص به مجموعه‌ای از داده‌ها در نمودار، وضعیت بازار را برای معامله‌گر روشن‌تر می‌کنند. این ابزارها از بازه‌های قیمتی و زمانی مختلف در بررسی بازار استفاده می‌کنند. درمقابل، از اسیلاتورها برای بررسی سیگنال‌های خریدوفروش در یک محدوده نوسانی استفاده می‌شود. اسیلاتور را نیز می‌توانیم یکی از اندیکاتورهای تکنیکال بدانیم که در محدوده تعیین‌شده بالاتر یا پایین‌تر از خط مرکزی و بین سطوحی مشخص نوسان می‌کند. اسیلاتورها می‌توانند وضعیت اشباع خرید یا اشباع فروش یک دارایی را نشان دهند. در این مطلب، قصد داریم یکی از اسیلاتورهای مشهور تحلیل تکنیکال به نام RSI استوکاستیک و نحوه سیگنال‌یابی با آن را بررسی کنیم.
اندیکاتور آراس‌آی استوکاستیک (Stochastic RSI) ابزاری در تحلیل تکنیکال است که به اندازه‌گیری سرعت تغییرات قیمت یا همان مومنتوم بازار کمک می‌کند. آراس‌آی استوکاستیک حاصل ترکیب فرمول اسیلاتور استوکاستیک و بازه مشخصی از مقادیر داده شاخص قدرت نسبی (RSI) است. این اسیلاتور بین بازه ۰ تا ۱۰۰ (در برخی پلتفرم‌ها از ۰ تا ۱) نوسان و به معامله‌گر کمک می‌کند ایده‌ای کلی از مناطق اشباع فروش و اشباع خرید دارایی مدنظرش به‌دست آورد. مزیت این اسیلاتور سرعت و حساسیت آن دربرابر حرکات بازار است. بدین‌ترتیب، RSI استوکاستیک سیگنال‌های بیشتری از RSI به معامله‌گر ارائه می‌کند.
در مقاله حاضر، سعی کردیم با جمع‌بندی چند مقاله از وب‌سایت‌های بایننس آکادمی، کامودیتی، نیوتریدریو و آنالایزینگ آلفا کلیات کار با اندیکاتور RSI استوکاستیک را مرور کنیم. درادامه، ابتدا با اساس RSI استوکاستیک و اجزای آن آشنا می‌شویم و سپس، تفاوت این اندیکاتور با RSI را بررسی می‌کنیم و نشان می‌دهیم که بهترین تنظیمات برای استفاده از RSI استوکاستیک کدام است. درنهایت، به شیوه کار با اندیکاتور RSI استوکاستیک و چگونگی یافتن نواحی اشباع فروش و اشباع خرید نگاهی خواهیم انداخت. شایان ذکر است می‌توانید آموزش ویدئویی ترید با اندیکاتور استوکاستیک را مشاهده کنید.
اندیکاتور RSI استوکاستیک چیست؟
RSI استوکاستیک که استوک آراس‌آی (StochRSI) هم نامیده می‌شود، اندیکاتوری استاندارد برای تشخیص مومنتوم بازار و درنتیجه، شناسایی نقاط اشباع فروش و اشباع خرید در تحلیل تکنیکال است. در سال ۱۹۹۴، استنلی کرول (Stanley Kroll) و توشار شانده (Tushar Chande) این اندیکاتور را برای اولین‌بار با اِعمال فرمول اسیلاتور استوکاستیک روی شاخص قدرت نسبی (RSI) ابداع کردند؛ بنابراین، می‌توانیم آن را اندیکاتورِ یک اندیکاتور بدانیم که به‌جای مقادیر واقعی قیمت، شاخص قدرت نسبی را ارزیابی می‌کند. بدین‌ترتیب در اکثر اوقات، RSI استوکاستیک اغلب با روند داده‌های قیمت دارایی تفاوت دارد.
اندیکاتور RSI استوکاستیک درواقع رتبه‌بندی عددی واحدی است که حول خط مرکزی (۰.۵) شکل می‌گیرد و در بازه محدود ۰ تا ۱ نوسان می‌کند. در برخی از پلتفرم‌ها برای راحت‌ترشدن خوانش، این بازه بین ۰ تا ۱۰۰ نشان داده می‌شود و خط مرکزی روی عدد ۵۰ ترسیم می‌شود. مقادیر بیشتر از ۰.۸۰ یا همان ۸۰ به‌معنای شرایط اشباع فروش و مقادیر کمتر از ۰.۲۰ یا همان ۲۰ به‌معنای شرایط اشباع خرید است.
اندیکاتور RSI استوکاستیک با این پیش‌فرض کار می‌کند که قیمت‌ها پیش از اینکه واکنش نشان دهند یا حرکتی بازگشتی داشته باشند، کاملاً از میانگین خود فاصله می‌گیرند. مقادیر و شیب اسیلاتور RSI با مومنتوم و شدت حرکات قیمت رابطه مستقیم دارد و آن را به اندیکاتوری بسیار سودمند برای شناسایی شرایط اشباع فروش یا اشباع خرید تبدیل می‌کند. این اسیلاتور بازه‌های زمانی مشخصی را در نظر می‌گیرد و مقادیر ارائه‌شده را نیز با تقسیم کل نوسان‌های مثبت بر کل نوسان‌های منفی به‌دست می‌آورد.
اجزای اسیلاتور RSI استوکاستیک
نمودار RSI استوکاستیک گاهی فقط از یک خط تشکیل می‌شود؛ اما در بیشتر مواقع همراه با میانگین متحرک ساده (SMA) به‌کار گرفته می‌شود. درواقع، این اندیکاتور نوسان‌های شدیدی دارد؛ بنابراین، اضافه‌کردن میانگین متحرک ساده به‌عنوان خط سیگنال می‌تواند دید واضح‌تری به معامله‌گر بدهد و کارایی آن را بیشتر کند.
ازآن‌جا‌که قیمت‌ها اغلب از مومنتوم بازار پیروی می‌کنند، تقاطعی که بین دو خط RSI استوکاستیک و میانگین متحرک ایجاد می‌شود، می‌تواند نشان‌دهنده تغییری بزرگ در حرکت، مثلاً معکوس‌شدن روند فعلی باشد. در بسیاری از مواقع، از میانگین متحرک سه‌روزه به‌عنوان پیش‌فرض برای اندیکاتور RSI استوکاستیک استفاده می‌شود.
اندیکاتور RSI استوکاستیک چگونه کار می‌کند؟
اندیکاتور RSI استوکاستیک طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
در این فرمول، حداقل و حداکثر RSI در طول دوره تعیین‌شده در نظر گرفته می‌شود. نتیجه این معادله، خطی است که در یک محدوده ۰ تا ۱ یا ۰ تا ۱۰۰ با خط مرکزی ۰.۵ یا ۵۰ نوسان می‌کند. همانطورکه اشاره کردیم، شدت نوسان‌های این اندیکاتور و احتمال ایجاد سیگنال اشتباه باعث می‌شود معامله‌گران در اغلب مواقع از یک میانگین متحرک ساده به‌عنوان خط سیگنال استفاده کنند تا ریسک ناشی از معامله با سیگنال‌های نادرست کمتر شود.
نکته دیگر اینکه در این اندیکاتور، معمولاً محدوده بالاتر از ۰.۸ یا ۸۰ سیگنال اشباع خرید و روند بازار صعودی و محدوده پایین‌تر از ۰.۲ یا ۲۰ سیگنال اشباع فروش و روند بازار نزولی در نظر گرفته می‌شود.
تفاوت RSI استوکاستیک و RSI
هر دو اندیکاتور RSI و RSI استوکاستیک در محدوده‌ای خاص نوسان می‌کنند و شرایط اشباع خرید و اشباع فروش را بههمراه روندهای برگشتی احتمالی نشان می‌دهند. اگرچه هر دو برای بررسی مومنتوم بازار به‌کار گرفته می‌شوند، معمولاً نتایج متفاوتی بههمراه دارند. اندیکاتور RSI استوکاستیک درواقع اندیکاتوری روی یک اندیکاتور دیگر (RSI استاندارد) است و به حرکت اندیکاتور اول بستگی دارد.
به‌طورخلاصه، اندیکاتور RSI استاندارد معیاری است که برای پیگیری سرعت و میزان تغییر قیمت یک دارایی در ارتباط با بازه زمانی یا دوره مشخصی استفاده می‌شود. بااینحال درمقایسهبا RSI استوکاستیک، RSI استاندارد معمولاً سیگنال معاملاتی مشخصی به کاربر ارائه نمی‌کند. حساسیت و شدت نوسان‌های RSI استوکاستیک بیشتر از RSI استاندارد است و درنتیجه، تعداد سیگنال‌هایی که تولید می‌کند، بسیار بیشتر از سیگنال‌های RSI استاندارد است.
اندیکاتور RSI استاندارد به معامله‌گر تحلیل تکنیکال کمک می‌کند تا ببیند قیمت سهام چه زمانی خیلی سریع حرکت می‌کند. درمقابل، RSI استوکاستیک مشخص می‌کند که قیمت چه زمان به‌سمت بیشترین یا کمترین نقطه یک محدوده معاملاتی حرکت کرده است. بنابراین، RSI استاندارد در بازارهای رونددار بسیار موفق عمل می‌کند؛ زیرا قیمت سهام در حال حرکت سریع را شناسایی می‌کند. درمقابل، اسیلاتور RSI استوکاستیک نتیجه مطلوب‌تری در بازارهای رِنج و بدون روند ارائه می‌کند.
در نمودار بالا، بازه‌ای از نمودار قراردادهای آتی شاخص E-mini S&P۵۰۰ سهام ایالات متحده را شاهد هستید. اندیکاتور RSI بیشتر زمان خود را بین محدوده اشباع خرید و اشباع فروش سپری می‌کند و هیچ سیگنال خرید یا فروش احتمالی ارائه نمی‌کند. باوجوداین، RSI استوکاستیک از اندیکاتور RSI استفاده می‌کند تا سیگنال‌های خریدوفروش بالقوه کشف شوند.
نکته‌ای که درباره RSI استوکاستیک باید مدنظر قرار دهید، حساسیت و سرعت تغییر آن است که گاهی باعث ایجاد سیگنال‌های اشتباه و به‌اصطلاح نویز در نمودار می‌شود. همانطورکه پیش‌تر اشاره کردیم، استفاده از میانگین‌های متحرک ساده یکی از روش‌های رایج برای کاهش خطرهای مرتبط با این سیگنال‌های نادرست است.
درنهایت، باید اشاره کنیم که تفاوت میان این دو ابزار به‌معنای برتری یکی بر دیگری نیست. این اندیکاتورها فقط در ساخت و استفاده متفاوت هستند و هر دو در شناسایی مومنتوم و تغییرات بازار پرکاربرد، محبوب و مفید به‌شمار می‌روند. بااینحال، هر‌یک در شرایط ویژه‌ای از بازار عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.
به‌عنوان قاعده کلی، RSI عملکرد بهتری در بازارهای رونددار دارد؛ درحالی‌که RSI استوکاستیک در بازارهای رِنج یا بدون روند جواب دقیق‌تری می‌دهد.
چگونه از RSI استوکاستیک استفاده کنیم؟
کاربرد اساسی این اندیکاتور در پیداکردن نقاط بالقوه ورودوخروج و احتمال معکوس‌شدن روند است. اندیکاتور RSI استوکاستیک معمولاً نزدیک به محدوده‌های بالایی (اشباع خرید) و پایینی (اشباع فروش) اهمیت بیشتری دارد. علاوهبراین، هنگامی که این اندیکاتور به خط مرکزی نزدیک‌تر است، می‌تواند اطلاعات مفیدی درزمینه روند بازار ارائه دهند. برای مثال، زمانی که خط مرکزی به‌عنوان خط حمایت عمل می‌کند و خطوط RSI استوکاستیک بهطور مداوم بالاتر از خط ۰.۵ حرکت می‌کنند، احتمالاً با ادامه روند صعودی یا حرکتی رو به بالا روبه‌رو هستیم؛ خصوصاً اگر خطوط به سمت ۰.۸ کنند. به‌همین‌ترتیب، خوانش‌های مداوم خطوط پایین‌تر از ۰.۵ نشان‌دهنده روند نزولی یا حرکت رو به پایین نمودار است؛ به‌ویژه اگر خطوط اندیکاتور به‌سمت ۰.۲ میل کنند.
بهترین تنظیم RSI استوکاستیک
مشابه با RSI استاندارد، پرکاربردترین دوره زمانی برای اعمال روی اندیکاتور RSI استوکاستیک دوره ۱۴ است. برای نمونه، این اندیکاتور در نمودار روزانه ۱۴ روز گذشته و در نمودار ساعتی ۱۴ ساعت گذشته را بررسی می‌کند. مناطق اشباع خرید و اشباع فروش هم به‌ترتیب کمتر از ۲۰ و بالاتر از ۸۰ در نظر گرفته می‌شود.
بااینحال، بازه زمانی و تنظیمات این اندیکاتور می‌تواند برای هر معامله‌گر با‌توجه‌به استراتژی فرد متفاوت باشد. تعداد دوره‌های نمودار را هم می‌توان برای شناسایی مومنتوم بازار در روندهای بلندمدت یا کوتاه‌مدت کم یا زیاد کرد. گفتنی است تنظیمات ۵ و ۲۰ دوره‌ای هم یکی دیگر از گزینه‌های محبوب معامله‌گران هنگام استفاده از اندیکاتور استوک‌آراس‌آی هستند.
درمجموع، می‌توانید تنظیمات مختلفی را پیش از اِعمال روی نمودار واقعی آزمایش کنید تا خودتان متوجه تفاوت‌های ظریف این اندیکاتور در بازه‌های زمانی مختلف شوید و قبل از استفاده از RSI استوکاستیک، شناخت کاملی از عملکرد آن پیدا کنید.
کاربرد اندیکاتور RSI استوکاستیک در معاملات
حال که با اصول اولیه این اندیکاتور آشنا شدیم، بهتر است به کاربرد عملی آن در بررسی نمودارهای بازار نگاهی بیندازیم.
نواحی اشباع خرید و اشباع فروش
همانطورکه گفتیم، این اندیکاتور در مناطق بالاتر از ۸۰ اشباع فروش و در مناطق کمتر از ۲۰ اشباع خرید را نشان می‌دهد. فراموش نکنید که اشباع فروش یا اشباع خرید لزوماً به‌معنای نزولی یا صعودی بودن روند نیست. درمقابل، شرایط اشباع فروش نوعی هشدار برای معامله‌گران است تا منتظر بازگشت احتمالی روند باشند.
مانند سایر اندیکاتورها، RSI استوکاستیک نیز ممکن است زمان زیادی در منطقه اشباع خرید و اشباع فروش بماند. بنابراین، هنگامی که سیگنال اشباع فروش مشاهده کردید، بدین‌معنی نیست که قیمت‌ها به‌زودی کاهش پیدا می‌کنند و سیگنال اشباع خرید هم بدین‌معنی نیست که قیمت به‌زودی افزایش خواهد یافت. این شرایط فقط به شما هشدار می‌دهند که اندیکاتور نزدیک به بیشترین حد خوانش اخیر خود قرار گرفته است.
همانطورکه در نمودار بالا مشاهده می‌کنید، بهتر است به‌محض ورود اندیکاتور به مناطق اشباع، برای ورود یا خروج از بازار تصمیم نگیرید؛ زیرا روند ممکن است برای مدتی طولانی در این مناطق بماند. ترسیم میانگین متحرک کوتاه‌مدت می‌تواند به خوانش بهتر اندیکاتور کمک کند. در دو بخش بعدی، درباره عملکرد میانگین متحرک بیشتر توضیح می‌دهیم.
سیگنال خرید (ورود به موقعیت لانگ)
روش‌های زیادی برای تعیین سیگنال خرید با استفاده از RSI استوکاستیک وجود دارد که همگی به استراتژی معاملاتی معامله‌گر بستگی دارند. باوجوداین، رایج‌ترین روش توجه به تقاطع خط RSI استوکاستیک و میانگین متحرک ساده‌ای است که همراه با آن ترسیم می‌شود.
به‌طورکلی، درصورتیکه خط RSI استوکاستیک میانگین متحرک را به‌سمت بالا قطع کند و هر دو خط به‌موازات هم به‌سمت بالا ادامه پیدا کنند، معمولاً با نقطه مناسبی برای ورود به بازار روبه‌رو هستیم. بااینحال برای اطمینان از صحت این سیگنال، باید تأییدیه اندیکاتورهای دیگر را هم دریافت کنیم.
برخی معامله‌گران ورود اندیکاتور به محدوده اشباع فروش را سیگنالی برای ورود به موقعیت لانگ یا خرید در نظر می‌گیرند. اگرچه این فرضیه می‌تواند گه‌گاه صحیح باشد، تا زمانی که حرکت قیمت اشباع فروش یا اشباع خرید را تأیید نکند، نوسان‌های شدید RSI استوکاستیک احتیاط بیشتری می‌طلبد. به‌عنوان مثال، اشباع خرید در روند نزولی باید به‌عنوان سیگنالی از احتمال حرکتی بالقوه تلقی شود تا نقطه ورود.
همچنین، توجه کنید که باقی‌ماندن اندیکاتور برای مدتی طولانی در محدوده اشباع فروش می‌تواند نشان‌دهنده احتمال تغییر مسیر روند باشد. ناگفته نماند هنگامی که خط مرکزی ۵۰ به‌عنوان خط مقاومت برای خطوط RSI استوکاستیک عمل کند و این خطوط بهطور مداوم بالاتر از این سطح نوسان کنند، احتمالاً شاهد تداوم روند صعودی خواهیم بود. این شرایط زمانی قوی‌تر تأیید می‌شود که خطوط بیشتر به‌سمت سطح ۸۰ میل داشته باشند.
سیگنال فروش (ورود به موقعیت شورت)
برای سیگنال فروش نیز مانند سیگنال خرید، بهترین روش استفاده از چند اندیکاتور مختلف به‌ویژه میانگین متحرک درکنار RSI استوکاستیک است؛ اما به‌طورکلی، اگر خط RSI استوکاستیک میانگین متحرک را به‌سمت پایین قطع کند و هر دو خط به‌موازات هم به‌سمت پایین ادامه پیدا کنند، بهتر است کم‌کم به فکر خروج از بازار باشیم. باز‌هم در این مورد، باید این سیگنال را با‌توجه‌به اندیکاتورهای دیگر راستی‌آزمایی کنیم.
همچنین مشابه با سیگنال خرید در منطقه اشباع فروش، برخی معامله‌گران ورود اندیکاتور به محدوده اشباع خرید را سیگنالی برای ورود به موقعیت شورت یا فروش در نظر می‌گیرند. چنین اقدامی ممکن است برخی مواقع به معامله‌گر کمک کند؛ اما ریسک زیادی هم دارد و بدون توجه به روند حرکت قیمت و استفاده از سایر اندیکاتورها، احتمال رویارویی با سیگنال اشتباهی زیاد است.
مانند شرایط اشباع فروش، اگر اندیکاتور RSI استوکاستیک برای مدتی طولانی در وضعیت اشباع خرید باقی بماند، ممکن است در آستانه سقوط قیمت‌ها باشیم. در این صورت، باید صحت آن را با سایر اندیکاتورها و اسیلاتورها بررسی کنیم. علاوهبراین، درصورتیکه خط مرکزی ۵۰ به‌عنوان سطح حمایت برای خطوط اندیکاتور عمل کند، احتمالاً روند صعودی ادامه پیدا خواهد کرد.
درمجموع، استفاده از یک دوره محاسبه طولانی‌تر و یک میانگین متحرک کوتاه‌تر، مانند میانگین متحرک ۳ یا ۱۰روزه به هموارکردن داده‌های اندیکاتور RSI استوکاستیک کمک می‌کند.
نکته دیگری که باید به آن توجه کنید، تغییر مسیر روند قیمت به‌سمت بالا یا پایین است؛ به‌صورتی‌که هنوز RSI استوکاستیک آن را تأیید نکرده باشد. در این حالت، با واگرایی (Divergence) قیمت روبه‌رو هستیم که می‌تواند نشانه‌ای از احتمال بازگشت قیمت باشد.
تعیین حد ضرر و حد سود با اندیکاتور RSI استوکاستیک
همانطورکه می‌دانید، اندیکاتور RSI استوکاستیک به شما کمک می‌کند دیدگاه مناسبی دربرابر هیجان‌های بازار به‌دست آورید؛ بنابراین، اغلب می‌توانید در روند صعودی نقاط ورود مناسبی پیدا کنید و در آستانه روند نزولی با تعیین مومنتوم بازار، از آن خارج شوید. باوجوداین، برای تکمیل استراتژی معاملاتی و یافتن حد سود و حد ضرر مشخص، احتیاج دارید از سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال بههمراه RSI استوکاستیک بهره ببرید.
استفاده از اندیکاتور RSI استوکاستیک به‌تنهایی برای تعیین و تنظیم حد سود و حد ضرر کافی نیست.
جمع‌بندی
اندیکاتور RSI استوکاستیک به‌دلیل سرعت و حساسیت بیشتر درمقابل حرکات بازار، می‌تواند شاخصی بسیار مفید برای تحلیلگران و معامله‌گران و سرمایه‌گذاران در تحلیل‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت باشد. بااینحال، بیشتربودن تعداد سیگنال‌ها احتمال ایجاد سیگنال‌های اشتباه را هم افزایش می‌دهد. همچنین، نباید فراموش کنید که بازارهای ارزهای دیجیتال درمقایسهبا بازارهای سنتی نوسان بیشتری دارند و به همین میزان ممکن است تعداد سیگنال‌های نادرست افزایش یابد.
همانطورکه قبلاً اشاره کردیم، هر دو اندیکاتور اهداف یکسانی دارند؛ اما بهطور متفاوتی توسعه یافته‌اند و ازنظر کاربرد، اندکی متفاوت هستند. اندیکاتور RSI استوکاستیک زمانی را نشان می‌دهد که قیمت به بالا یا پایین یک محدوده معاملاتی می‌رسد. این اندیکاتور به‌صورت پیش‌فرض از قیمت‌های بسته‌شدن کندل استفاده می‌کند؛ البته می‌توان آن را به قیمت‌های بالا و پایین یا ترکیبی از آن‌ها تغییر داد. به‌همین‌دلیل، از اسیلاتور RSI استوکاستیک اغلب در بازارهای رنج استفاده می‌شود که روند نزولی یا صعودی خاصی ندارند.
درمقابل، اندیکاتور RSI نشان می‌دهد که قیمت چقدر سریع و با چه سرعتی حرکت می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، از اندیکاتور RSI استاندارد می‌توان در بازارهای صعودی یا نزولی استفاده بهتری کرد. معامله‌گران فقط باید بدانند چه زمان بهتر است RSI استوکاستیک یا RSI استاندارد را به‌کار بگیرند. پیش از هرگونه اقدام مبتنی‌بر عملکرد RSI استوکاستیک، حتماً صحت سیگنال‌های دریافتی را با استفاده از سایر اندیکاتورها و ابزارهای تحلیل تکنیکال راستی‌آزمایی کنید و هیچ‌گاه به سیگنال دریافتی از اندیکاتوری واحد بسنده نکنید.
